26 april 2020
Stichting 100 jaar
Jan Mankes
15 oktober 2020
Lijster tussen bloesem, 1912 - 25,5 x 20,5 cm. coll. Museum Belvédère
Jan Mankes
15 augustus 1889 - 23 april 1920
Jan Mankes maakte dromerige en verfijnde schilderijen. Hij wist het gevoel van verwondering dat hij kreeg bij de landschappen en dieren die hij in zijn directe omgeving waarnam, zo in verf en inkt te vangen, dat mensen die zijn werk zien dit herkennen en erdoor bewogen worden. Een etherische, soms sprankelende en soms trieste sfeer straalt uit zijn werk en blijft lang in je gedachten. Het is niet voor niets dat Mankes een publiekslieveling is in de museumcollectie van Museum MORE in Gorssel, Museum Belvédère in Oranjewoud, Museum Møhlmann in Appingendam en Museum Arnhem. Zijn werk raakt je op een manier die niet alleen het intellect aanspreekt.
Glas met lelie, 1910 - 23,8 x 20,5 cm. coll. Museum MORE
Mankes ging in de leer bij een glasschilder in Delft en volgde daarnaast een avondcursus aan de kunstacademie in Den Haag. Daarna woonde en werkte hij van 1909 tot 1915 in de Knijpe in Friesland, waar hij met zijn ouders naartoe was verhuisd. Het landschap en de dieren in en om het huis waren zijn grootste inspiratiebron. Hij maakte ook veel zelfportretten en portretten van mensen die hem dierbaar waren. In Friesland ontstonden schilderijen als Glas met lelies (1910), Zelfportret met uil (1911), Uil op kamerscherm (1913), Jonge witte geit (1914) en Bomenrij (1915).
Vader voor meer, 1915 - 24,5 x 20 cm. coll. Museum MORE
Hij ontmoette er in 1913 zijn grote liefde, Annie Zernike. Zij was de eerste vrouwelijke predikant in Nederland. Annie's religieuze achtergrond en literaire belangstelling voedden Jan Mankes' eigen geconcentreerde aandacht voor de natuur en de dieren. Het jonge echtpaar verhuisde in 1915 eerst naar Den Haag en in 1916 naar Eerbeek. Dat stond in verband met Mankes' gezondheid. Hij leed aan tuberculose en de gezonde boslucht op de Veluwe zou hem hopelijk goed doen.
Annie Mankes-Zernike, kippen voerend, 1917 - 33 x 18,2 cm. coll. Rijksmuseum Amsterdam
Ook in Eerbeek heeft Mankes veel werken gemaakt. Ongeveer een derde van zijn totale oeuvre is er ontstaan. Hij maakte er portretten van zijn echtgenote, stillevens, tekeningen en schilderijen van dieren. Voorbeelden zijn: Gemberpot met dopheide (1916), Uitzicht uit het atelier in Eerbeek (1917) en Portret van Annie (1918). In Eerbeek maakte hij ook veel grafiek. Zijn innemende etsen met witte muizen en houtsnedes met bijvoorbeeld een egel of een haan vonden gretig aftrek. Het schilderij Witte haan uit 1917 is een prachtig voorbeeld van de aandachtige manier waarop hij werkte. In 1918 werd Jan Mankes getroffen door de Spaanse griep. Dit leidde tot een lang ziekbed. In april 1920 overleed hij in Eerbeek, slechts dertig jaar oud.
Interview van Jaap Mees met Jan de Lange: biograaf van Jan Mankes.
Stam en bladstudie 1912? Potlood en krijt op papier - 18,5 x 14,5 cm. coll. Rijksmuseum
Zilverwyandotte, 1917, houtsnede - 18,9 x 14,6 cm.
Twee lelies in flesje, 1911 - 21 x 14.5 cm. part. coll.
